Dokter Dolores Nembunzu uit DR Congo kwam via Artsen Zonder Vakantie voor het eerst in contact met fistelchirurgie. “Ik kon wel denken dat ik talent had, maar Artsen Zonder Vakantie heeft me de kansen gegeven die talenten te ontplooien,” getuigt de hartelijke gynaecologe.

Moeizame bevallingen

Zelf moeder van drie dochters wijdt ze haar leven aan de bestrijding van fistels bij Congolese vrouwen en de opleiding van verloskundigen rond dit thema. Haar naam dankt ze aan de Spaanse dokteres die haar moeder bijstond tijdens haar moeizame geboorte. Alsof het lot ermee gemoeid is, zet ze zich al jaren gepassioneerd in om vrouwen te helpen die fistels overhouden aan bevallingen die te lang duren waardoor het hoofdje van hun baby te lang geblokkeerd zit tussen de blaas en de bekkenbotten van de moeder. “Ik doe het voor de glimlach die ik bij de vrouwen zie verschijnen nadat ze tien tot twintig jaar vernederd werden. Soms verliezen ze urine van ‘s morgensvroeg tot ’s avonds laat. Ze worden uitgesloten door hun gemeenschap en zelfs na herstel geraken ze moeilijk terug geïntegreerd.”

Wereldwijde aandacht

De ontwikkeling van fistels bij net bevallen vrouwen is een groot probleem in Congo. Dokter Dolores vertelt dat er naar schatting 42 000 vrouwen onder lijden. Elk jaar komen er 4000 vrouwen bij. De fistelproblematiek kwam in 2018 wereldwijd onder de aandacht toen dokter Mukwege, die vanuit Oost-Congo opereert, er de Nobelprijs voor de Vrede voor kreeg. Vorig jaar werd ook Dolores zelf in de bloemen gezet door de prijs die ze via United Nations Population Fund (UNFPA) kreeg voor haar verwezenlijkingen.

Zowel vrouwen als de gezondheidswerkers die hen omringen moedigen mekaar aan om hun eerste bevalling thuis te doen, zonder enige medische hulp, om te tonen dat je een echte vrouw bent. Dat aspect maakt het heel moeilijk.

Sterven hoort erbij

Ze werkt al 29 jaar in het ziekenhuis Saint-Joseph in het Westen van het land, aanvankelijk als verantwoordelijke van de materniteit, momenteel als directrice. “Het probleem oplossen is heel moeilijk. Naast armoede, vroege huwelijken en de inferieure positie van de vrouw is vooral de mentaliteit rond bevallen problematisch. Zowel vrouwen als de gezondheidswerkers die hen omringen moedigen mekaar aan om hun eerste bevalling thuis te doen, zonder enige medische hulp, om te tonen dat je een echte vrouw bent. Als de bevalling te lang duurt en ze eigenlijk een keizersnede nodig hebben, moeten ze kilometers afleggen om bij een ziekenhuis te geraken. De meeste vrouwen sterven onderweg of baren een doodgeboren kind. Het probleem is dat de mensen dit als ‘normaal’ beschouwen, het hoort zogezegd bij het natuurlijke fenomeen van een bevalling. Je ziet in dorpen vaak vrouwen met vijf of zes kinderen lopen waarvan er bijvoorbeeld slechts twee van haarzelf zijn. De andere kinderen zijn van vrouwen die stierven in het kraambed.” Dokter Dolores zucht. Dat aspect maakt het echt heel moeilijk.

Ik zal nooit de reactie van één van de vrouwen vergeten die zei: dokter, ik ben voor het eerst in tien jaar vredig wakker geworden, zonder me zorgen te maken of mijn bed vochtig is of niet.

Vredig wakker worden

Maar de verzuchting verdwijnt snel als ze denkt aan alle vrouwen die ze al heeft kunnen helpen. “Ik ben zo dankbaar voor wat Artsen Zonder Vakantie me gegeven heeft. Ik kon wel denken dat ik talent had, maar Artsen Zonder Vakantie heeft me de mogelijkheden gegeven om me bij te scholen in dit domein.” In 2003 komt ze voor het eerst in contact met uroloog Emile Debacker die tijdens een zending verschillende fisteloperaties bij hen uitvoert. “Ik zal nooit de reactie van één van de vrouwen vergeten die zei: dokter, ik ben voor het eerst in tien jaar vredig wakker geworden, zonder me zorgen te maken of mijn bed vochtig is of niet.” Dokter Debacker toont haar ook tijdens zijn operaties voor het eerst de binnenkant van een blaas van een vrouw met fistels. “Ik stond met open ogen te kijken. Dat had ik me nooit kunnen voorstellen.”

Goed gedaan

Tijdens een tweede zending krijgt ze ondersteuning van de Luikse professor Jean de Leval . “Ik was aan het opereren. Hij verliet de kamer en ik opereerde voort. Na afloop zei hij: ‘ik weet niet of we nog moeten komen in de toekomst. U hebt dit zeer goed gedaan.’ Ik was overdonderd. Ten eerste omdat ik niet doorhad dat hij achter me stond maar ook omdat zo’n belangrijke Europese chirurg die woorden tegen me had gezegd. Toen heb ik God bedankt. Als ik nadien twijfelde of ik goed bezig was, trok ik me daaraan op. De dokter heeft gezegd dat het goed was,” lacht ze minzaam.

Wensen voor de toekomst

Ondertussen is dokter Dolores een referentie in het land en daarbuiten rond de fistelproblematiek. “Ik hoop dat we samen met Artsen Zonder Vakantie nog veel vrouwen kunnen helpen bij een vlot verloop van hun bevalling. Het is een dagelijkse realiteit. Ikzelf had er ook niet meer kunnen zijn. Maar dankzij goede zorgverlening kunnen we veel vrouwen en pasgeborenen helpen. We willen zoveel mogelijk vrouwen met fistels verzorgen en daarnaast zorgverleners binnen de materniteit helpen om hun job zo goed mogelijk uit te oefenen. Dat zijn mijn wensen voor de toekomst.”

Dit portret maakt deel uit van 40 portretten, geschreven voor de NGO Artsen Zonder Vakantie die in 2021 40 jaar bestaat.