Vandaag ga ik aan tafel met één van de 186 nationaliteiten die we vandaag in Antwerpen terugvinden. Ik kook samen met de man of vrouw des huizes en proef de lokale eetcultuur van elders in eigen stad.

Hoe vaak gaan we naar ‘de Chinees’? Of halen we Chinees uit om nog dagen te smullen van de vaak overdadige porties. Een meer ingeburgerde ‘andere’ keuken dan die van China is ondenkbaar in Antwerpen. Maar is het eten dat we krijgen bij ‘de Chinees’ ook wat de 3059 Antwerpse Chinezen thuis eten? Ik werd uitgenodigd op de vierde verdieping van een appartementsblok met zicht op het stadspark, bij Qun Yi Zheng, Annie voor haar Belgische vrienden. En dat zijn er wel wat. Want Yi woont hier al meer dan dertig jaar.

Zheng DNA

Op haar 18^e kwam ze vanuit Hongkong naar Luik om hotelmanagement te studeren. Ze wilde de wereld verkennen en trok naar deze stad omdat haar zus en schoonbroer daar een computerwinkel en een Chinees restaurant hadden. Maar de studie vereiste teveel talenkennis waarop Yi terug naar China trok. Het menselijke lichaam intrigeerde haar het meest en ze studeerde tuina, Chinese drukpuntmassage. Met die kennis kwam ze terug naar België want haar nieuwsgierigheid en drang naar avontuur waren te groot. In 1990 leerde ze haar man Christophe kennen en kwam in Schilde terecht waar hun dochter Lisa werd geboren. Maar een echte cultuurschok is dat voor haar nooit geweest. Ze heeft altijd een open blik op de wereld gehad en heeft geen moeite om zich aan te passen aan andere culturen. “Ik ben internationaal. Ik wil nu Vietnamees leren. Het is een mix van Chinees, Frans en Engels. Binnenkort ga ik er voor een maand naartoe om te kijken wat ik er eventueel kan doen.” Die ondernemingszin heeft er altijd ingezeten. “Ik behoor tot de 25^e generatie van een belangrijke familie in China. In Macau staat ‘Zheng’s Mandarin House’ op een lap grond van 4000m2. Mijn voorouder Zheng Guanying bouwde het meer dan honderd jaar geleden. Het is nu een bekend monument geworden. Misschien zit zijn DNA nog in mijn bloed. Ik hoef niet lang na te denken om iets te ondernemen, dat gebeurt automatisch. Ik zie overal opportuniteiten. Als ik er dan voor ga, kan ik best hard zijn. Daar is mijn dochter getuige van.”

 

Yi Zheng: “Beter voorkomen dan genezen was de lijfspreuk van mijn moeder. Daarom kook ik elke dag met look en gember die goed zijn voor de bloedsomloop en daardoor het lichaam verwarmen.”

De basis van de mens is gezond eten

Zo had ze vroeger een zijdewinkel in Schilde. Daarnaast hielp ze haar man met zijn muziekwinkel en later in de traiteurzaak, iets wat stiekem een passie was van haarzelf. Maar haar grootste droom kwam uit na de scheiding met Christophe, een eigen massagesalon in Antwerpen. De voorbije zeven jaar masseerde ze duizenden mensen en gaf hen tips voor een gezonder leven. Dat leerde ze van haar moeder die veel van traditionele kruiden kende. “Beter voorkomen dan genezen was haar lijfspreuk. Zij leerde het op haar beurt van haar vader die geen enkele tand miste toen hij stierf op z’n 75^e! Daarom kook ik elke dag met look en gember die goed zijn voor de bloedsomloop en daardoor het lichaam verwarmen. Een gezond lichaam begint bij gezond eten. Dat is de basis, al de rest zoals geld en mooie kleren zijn bijkomstig. Daarom lachen de arme mensen op het platteland in China. Ze zijn arm, maar ze eten wel vers en zijn daarom gelukkig.”

Voor Yi is een goede gezondheid het resultaat van drie factoren: gezonde voeding, beweging en zorg dragen voor jezelf. Ze ziet er zelf vijftien jaar jonger uit dan ze werkelijk is. Haar leeftijd zal ze niet gemakkelijk verraden, iets wat je niet vraagt aan een Chinese vrouw, aan geen enkele vrouw in feite, blijkt later in het gesprek aan tafel.

Vanavond heeft ze twee vrienden uitgenodigd, Angie, een klant van het massagesalon en Evert die een Chinese vrouw had, afkomstig uit dezelfde streek als Yi, Kanton, Hongkong. Tijdens het gesprek vertaalt Evert af en toe naar het Mandarijn, wat hij leerde om met zijn schoonouders te kunnen praten.

Mysterieuze energiesoep

Onze gastvrouw heeft zes schotels bedacht voor vanavond. Als ik vraag of ze rekening hield met de yin en yang principes zoals vooropgesteld in het kookboek ‘De complete keuken van China’ van Kay Halsey, zegt ze niet echt ja of nee. Zo zal blijken dat nog meer Wikipedia en andere Google wijsheid niet echt van toepassing zijn op de eetgewoonten van Yi en haar dochter Lisa, die trouwens geen Chinees eten lust want “teveel smaak”. Yi is gek van groenten.

De helft van de schotels zijn dan ook gepocheerde broccoli met look en gember, in water gewelde champignons en warme, krokante ijsbergsla met oestersaus (yin). De andere drie bevatten varkensribbetjes gemarineerd in gember, look en sambal (yang), gewokte scampi’s met gember, pijp- en rode ajuin en gestoomde kip met boomoren (zwarte paddenstoelen, ook wel muizenoortjes genoemd) en zoet, gedroogd Jujube fruit, een soort van kleine, rode dadel die ‘koning van de vitamine C’ wordt genoemd. Haar inkopen deed ze gedeeltelijk in de Aziatische supermarkt Sun Wah in de Van Wesenbekestraat en de minder exotische Delhaize.

Voor ze begint, heeft ze, of wat dacht u, een tiental lookteentjes gekuist en een hoop gember gehakt, typerend voor haar gerechten uit de lichte, niet-pikante Kantonese keuken. Zeg niet ‘Chinees’ want het land is ongeveer zo groot als Europa en telt acht ‘keukens’. Ik heb al lang begrepen dat we in dit culinaire avontuur geen algemeenheden over keukens kunnen verkondigen of culturele waarheden. Elk gezin heeft zijn unieke gewoontes en vooral in de keuken pikt iedereen wat mee uit zijn gemixte, culturele verleden. Zo drinkt Yi vaak groene thee, zo’n twee à drie kopjes per dag, maar vooral warm water in de winter, om haar lichaam te verwarmen. ‘s Morgens durft ze haar geheimzinnige energiesoep te drinken, een vers getrokken kippenbouillon met extra groenten en kruiden die allemaal goed zijn voor de bloedsomloop en stromende energie. Met Evert erbij trachtten we de ingrediënten op te zoeken om een tipje van de sluier te lichten, maar zelfs hij vindt geen vertalingen van de ‘pinyin’-woorden waarbij het standaard Mandarijns in Westerse, Latijnse letters wordt uitgeschreven. Op de verpakkingen uit de Sun Wah staan enkel Chinese tekens. De soep blijft verdacht.

Tijdens het koken, houdt Yi altijd haar chopsticks bij de hand. Daarmee kan ze gemakkelijk de ringen van de rode ui uit elkaar halen. Voor de broccoli- en de scampischotel gebruikt ze zetmeel van tapioca. Het is een plantaardig middel dat de soya- en oestersaus indikt. De champignons die vooraf twee uur in water welden, gaan nog even de wok in met oestersaus en gember en worden mooi op het blauw gedecoreerde bord geschikt. Yi: “Het eten moet er mooi uitzien, met verschillende kleuren en gepresenteerd met oog voor detail. Dan heb je meer zin om te eten.” Yi vertelt dat samen eten onlosmakelijk is verbonden met de Chinese samenleving. “Als je zaken wil doen met iemand ga je eerst samen op restaurant. Ook in een relatie tussen geliefden wordt samen gegeten om een ruzie te bespreken en op te lossen.”

Evert bekent dat hij best wat flaters beging toen hij pas in China aankwam en geen idee had van de gewoontes. Zo zette hij zijn chopsticks recht in zijn rijstkom wat blijkbaar een beeld oproept dat naar de dood verwijst

Buiging voor de keizer

Het koken is gedaan en alle schotels staan op tafel te dampen. Het eten moet goed heet zijn. Dan neem je met je stokjes stuk voor stuk iets in je kommetje. De stokjes leg je best niet op tafel, want dat is niet hygiënisch. Evert bekent dat hij best wat flaters beging toen hij pas in China aankwam en geen idee had van de gewoontes. Zo zette hij zijn chopsticks recht in zijn rijstkom wat blijkbaar een beeld oproept dat naar de dood verwijst. Yi legt uit dat de Boeddhistische monniken in China met Allerzielen met wierook in kommetjes naar de tempel gaan om hun voorouders te gedenken. Dat heeft Evert dus geen tweede keer geprobeerd. “De mentaliteit is er volledig anders,” gaat hij verder, “zo mag je de ober niet bedanken als hij je glas volgiet,” “Maar nee, komt Yi tussen, het is niet dat dat niet mag, je moet gewoon aandacht hebben voor je gezelschap. Als de ober tijdens een maaltijd verschillende keren langskomt om bijvoorbeeld het vuilbakje te legen en je bedankt hem iedere keer, stoort dat het gesprek aan tafel. We hebben niet zoveel regels, je denkt dat omdat je de situatie niet begrijpt.”

Belgische journalist in Taiwan, Jeroen Deckmyn: “De Chinese eetcultuur is veel minder beperkend en minder aan banden gelegd dan bij ons in het Westen.”

Iets wat Jeroen Deckmyn, een Belgische journalist, bevestigt vanuit Taiwan. “De Chinese eetcultuur is veel minder beperkend en minder aan banden gelegd dan bij ons in het Westen. Je mag eigenlijk doen waar je zin in hebt. Pel je een scampi graag met je handen, dan mag dat. Ben je te lui en steek je de scampi liefst met schaal en al in je mond en spuw je de harde stukken terug uit, mag dat ook. Mijn ervaring is dat Chinezen zich helemaal niets van etiquette aantrekken. Vandaar ook het slagveld op de tafel na afloop. Ik heb nog meegemaakt dat ze na het etentje het tafellaken samennemen met alle etensresten, borden, glazen en drinkflessen erin. Afgeruimd stond netjes. In Taiwan, Hongkong en Singapore eten mensen veel beschaafder. Een leuk weetje is dat de kop van de vis of de kip voor de eregast zijn. De poten van de kip worden ook geserveerd. Bovendien eten ze alle ingewanden van dieren op, tot en met de anus van kippen en hanenkammen.”

Some business

Bij Yi krijgen we geen anussen of ingewanden te zien en ook boeren tijdens het eten blijkt ongepast. Haar gerechten lijken niet op wat je hier op restaurant vindt, noch wat je in China geserveerd krijgt. Yi: “Wat je hier op de menukaart vindt, is een selectie uit de enorme uitgebreide Chinese keukens aangepast aan de Westerse smaak. Ook de hoeveelheid en smaken van groenten en fruit zijn zoveel diverser en lekkerder in China. Een lychee uit Kanton heeft de grootte van een pruim en smaakt heel zoet, hier zijn ze piep klein en soms geel of groen van kleur!”

Een gebruik dat ze nog wel overhoudt aan haar roots, is met wijs-en middelvinger tegelijk tweemaal zachtjes op tafel tikken wanneer ze thee krijgt bediend. Wat een ‘buiging voor de keizer betekent’, een bedanking voor de thee. Want dankbaar en respectvol zijn, zijn Chinese waarden die ze nog steeds in haar hart draagt. Nu ze het salon verkocht heeft, wacht haar een nieuwe uitdaging. Maar ondernemend als ze is, zal dat waarschijnlijk niet lang op zich laten wachten. De komende maand reist ze naar Vietnam, haar nieuwe beloofde land. “To look if I can do some business.” Wie weet wordt het wel iets met gezonde voeding?

Deze tekst werd geschreven in februari 2017 met het oog op een reeks te maken voor een magazine. Ondertussen startte Yi haar nieuwe eethuis op aan de Tabaksvest 69, Annie’s Noodlebar.