Continuïteit en impact bij Artsen Voor Vakantie

Foto: Artsen Zonder Vakantie

Met haar 38 jaar ervaring in DR Congo en veertig zendingen met Artsen Zonder Vakantie op de teller kent Rita Van Theemse de ‘Afrikaanse cultuur’ van binnen en van buiten. “Afrika heeft mijn hart gestolen. Maar nu is het tijd aan de jongeren om uit te vliegen.”

In de verschillende regio’s waar ik geweest ben, is het belangrijk dat je mensen aanmoedigt en feliciteert.

Waarden en normen

Rita Van Theemse trok in 1973 naar DR Congo als missionaris van de congregatie Zusters Kindsheid Jesu. Daar werkte ze 38 jaar als vroedvrouw. “Ik ben naar daar gegaan vanuit de gedachte dat ik een weldoener was. Maar al gauw leerde ik veel meer van hen dan andersom. Het positieve in mij heb ik grotendeels aan hen te danken.” Ze werkte 25 jaar in moeilijke omstandigheden, zonder elektriciteit en medische apparatuur. Ze leerde het Lingala, wat haar leven redde toen ze in een verkeerde taxi terechtkwam. Ze leerde de lokale waarden en normen kennen waardoor ze meer wilde begrijpen dan oordelen. “Wij spreken in het Westen heel directief en werken efficiënt. In de verschillende regio’s waar ik geweest ben, Oost-Congo, maar ook Benin en Rwanda is het belangrijk dat je mensen aanmoedigt en feliciteert, dat je in hun schoenen gaat staan. Dat je geen opmerkingen maakt in het bijzijn van collega’s of patiënten maar hen apart roept. Met eventjes op de rem te gaan staan, bekom je zoveel meer.”

Continuïteit

Toen ze terug naar België kwam, wilde ze de band met Afrika behouden. “Ik heb er mijn hart verloren. Artsen Zonder Vakantie was voor mij de organisatie die het meest gericht was op de continuïteit van het werk met een blijvende impact. De partnerziekenhuizen bepalen zelf hun noden. Daarop worden de doelstellingen van de zending gebouwd. Als wij zelf onuitgesproken noden zien tijdens onze zending, maken wij hen er attent op en andersom geven wij hen ook de kans om  feedback te geven op wat wij anders kunnen aanpakken. Door mijn kennis van de cultuur en de gevoeligheden van de Afrikaanse collega’s werden mijn suggesties soms iets gemakkelijker aangenomen.”

Ondertussen heeft ze met haar 77 jaar al veertig zendingen gedaan in vier verschillende landen. Nu wil ze jongeren de kans geven om uit te vliegen. Ze koestert haar levenslessen die ze nog kan inzetten via vrijwilligerswerk op het kantoor in Mechelen. “Na één jaar in Congo dacht ik, nu ken ik het land en de mensen bijna, na vijf jaar, dacht ik, nu begin ik het echt te kennen en na tien jaar dacht ik: ik ga het nooit volledig kunnen doorgronden.”

Metafoor van de boom

Wat ze vooral heeft meegenomen uit het continent is enerzijds niet te piekeren, maar van dag tot dag te leven. Anderszijds leerde ze de kracht om voor elk probleem een oplossing te bedenken. “Net zoals de vrouwen die ik observeerde in de tropische wouden in het binnenland. Zij liepen er hele afstanden met loodzware manden op hun hoofd. Als er een boom omviel en ze in de onmogelijkheid waren om hem op te ruimen, liepen ze er omheen en gebruikten de stam als steun om er eventjes op te gaan zitten en er het gewicht van hun manden op te laten rusten. Zo vervolgden ze hun weg.” Die metafoor heeft mij vaak geholpen in mijn leven om niet te blijven stilstaan bij onoplosbare problemen maar ze achter mij te laten, te zien waarin ze toch nuttig waren en zonder omzien mijn weg verder te zetten. Dat heeft Afrika mij geleerd.”

Dit portret maakt deel uit van 40 portretten, geschreven voor de NGO Artsen Zonder Vakantie die in 2021 40 jaar bestond.